jueves, 3 de julio de 2008

O idioma galego (1): Longa noite de pedra (bilingüe)


Alfonso X foi probablemente o monarca que máis fixo pola cultura deste conglomerado de identidades plurinacionais que (aínda) coñecemos como España. Gañou por isto o alcume de 'o Sabio' i entre os seus fitos figuran a institucionalización da Escola de Traductores de Toledo e o impulso das Cantigas de Santa María, un dos más importantes cancioneiros medievais, en idioma galego-portugués. Os estudios atribúen ó propio rei a creación de cando menos dez e ata un cento das 427 composicións na honra da Virxe María. O seu reinado marcou a etapa do meirande esplendor cultural de Galicia.

Para os que se criaron alén do Eo, a expresión 'Séculos Escuros' probablemente non suxire o mesmo que para quen medramos e estudiamos aquí: Despois de que os nobres galegos apoiasen ós perdedores nas loitas dinásticas pola coroa de Castela, foron suplantados por forasteiros intransixentes coa noutrora florecente cultura da nosa rexión. Fomentado polo crecente centralismo castelán, comezou un período de tres séculos (aproximadamente dende o XVI ata o XVIII) no que o galego quedou reducido prácticamente á oralidade, o que impediu a sua consolidación como lengua literaria.

Durante o século XIX e comezos do XX tomaron forza unha serie de movementos nacionalistas que comprenderon a importancia de defender o idioma como vehículo de autoafirmación cultural e identitaria. Por suposto, ese galego universal (non, non me refiro a Cañita Brava) nacido en Ferrol e autoproclamado Caudillo, Francisco Franco Bahamonde, encargouse de facer volver ó galego ó ostracismo mediante una forte represión. Os últimos anos do rexime e a chegada da democracia permitiron que renazan con forza os anzos nacionalistas e que o noso idioma (e non dialecto, como proclama algún ignorante) vaia recuperando pouco a pouco o lugar que lle corresponde, ás veces gracias á Mesa de Normalización Lingüística e ás veces a pesar de ela.

Longa noite de pedra, publicado en 1962, é a obra cume de Celso Emilio Ferreiro (Celanova, 1912 – Vigo, 1979) que foi publicada en galego i en castelán, alcanzando unha importante difusión. Exemplo de poesía social e comprometida coa paupérrima situación da Galicia de posguerra, o seu título serviu en numerosas ocasións para facer referencia á marxinal situación dos galegos tanto no período franquista como nos Séculos Escuros.

...

Texto en castellano:

Alfonso X fue probablemente el monarca que más hizo por la cultura de este conglomerado de identidades plurinacionales que (aún) conocemos como España. Se ganó por ello el sobrenombre de ‘el Sabio’ y entre sus logros figuran la institucionalización de la Escuela de Traductores de Toledo y el impulso de las Cantigas de Santa María, uno de los más importantes cancioneros medievales, en idioma gallego-portugués. Los estudios atribuyen al propio rey la creación de al menos diez y hasta un centenar de las 427 composiciones en honor a la Virgen María. Su reinado marcó la etapa de mayor esplendor cultural de Galicia.

Para los que se han criado allén del Eo, la expresión ‘Séculos Escuros’ probablemente no sugiere lo mismo que para quienes hemos crecido y estudiado aquí: Después de que los nobles gallegos apoyasen a los perdedores en las luchas dinásticas por la corona de Castilla, fueron suplantados por forasteros intransigentes con la otrora floreciente cultura de nuestra región. Fomentado por el creciente centralismo castellano, comenzó un período de tres siglos (aproximadamente desde el XVI hasta el XVIII) en el que el gallego quedó reducido prácticamente a la oralidad, lo que impidió su consolidación como lengua literaria.

Durante el siglo XIX y comienzos del XX tomaron fuerza una serie de movimientos nacionalistas que comprendieron la importancia de defender el idioma como vehículo de autoafirmación cultural e identitaria. Por supuesto, ese gallego universal (no, no me refiero a Cañita Brava) nacido en Ferrol y autoproclamado Caudillo, Francisco Franco Bahamonde, se encargó de hacer volver al gallego al ostracismo mediante una fuerte represión. Los últimos años del régimen y la llegada de la democracia han permitido que renazcan con fuerza las ansias nacionalistas y que nuestro idioma (y no dialecto, como proclama algún ignorante) vaya recuperando poco a poco el lugar que le corresponde, a veces gracias a la Mesa de Normalización Lingüística y a veces a pesar de ella.

*Longa noite de pedra (en castellano, larga noche de piedra), publicado en 1962, es la obra cumbre de Celso Emilio Ferreiro (Celanova, 1912 – Vigo, 1979) que fue publicada en gallego y en castellano, alcanzando una importante difusión. Ejemplo de poesía social y comprometida con la paupérrima situación de la Galicia de posguerra, su título ha servido en numerosas ocasiones para hacer referencia a la marginal situación de los gallegos tanto en el período franquista como en los Séculos Escuros.

12 comentarios:

U.B dijo...

Pues a esta servidora castellana le parece bastante bárbaro también no acotar "o sea" entre comas.

Gloria dijo...

incluso decir astellano, ¿no? ¿y si eres murciano? ¿hablas murciano, pero no castellano? Ay, ay, ay, estos políticos nunca preguntan a los lingüístas...

Andrés Rivas Santos dijo...

Pues yo le acabo de preguntar a la RAE y me dice esto del castellano: "Lengua española, especialmente cuando se quiere introducir una distinción respecto a otras lenguas habladas también como propias en España." Así que en eso siento discrepar.

Gloria dijo...

Tú fiate de la RAE. ¿Quién hace el DRAE? Personas.

Existen criterios lingüísticos y criterios políticos. Cada cual coja los suyos. Personalmente me da igual, pero decir castellano me suena al Cid o, si acaso, a lo que hablo yo que soy de Madriz de toda la vida.

Ya, ya sé que en la Constitución pone que la lengua oficial es el castellano. Pero ahí puede poner misa, que no lo hizo un lingüista.

Pero, en conclusión, creo que es tonto discutir esto más de dos comentarios por persona, es decir, que cada cual diga lo que quiera y lo haga sabiendo lo que dice. Yo creo que seguiré diciendo español no porque me sienta muy patria, sino por lo que expliqué más arriba.

Anónimo dijo...

¿Por qué no te metes tu dialecto en el orto?

Andrés Rivas Santos dijo...

Soy ingenuote por naturaleza, así que no sé si lo de 'dialecto' pretende ser peyorativo. Claro que lo es, evolucionado directamente del latín, exactamente igual que el castellano que, como habrás comprobado, es la lengua en la que me expreso habitualmente y la que más hermosa me parece de cuantas he conocido.
En cuanto al gallego, no me lo meto por el orto porque forma parte de mis raíces culturales y, sin caer en el estúpido independentismo, me enorgullezco de conocerlas, lo que significa conocerme a mí mismo un poco mejor.

Anónimo dijo...

Bueno mira, me alegro que pases del estúpido independentismo y que te quedes en el atorrante independentismo a secas.

El "castellano" como tú lo llamas, teniendo raíces e influencias fenicias, griegas, árabes, cartaginenses, germánicas, celtíberas y vascas fue comformado en base a las anotaciones de unos monjes riojanos en el siglo X. Así que de lengua de castilla, tiene menos que la tuya, sería más correcto incluso llamarlo riojano que castellano.

Ése fue el gran triunfo de jordi pujol, el que toda españa la llame castellano. Qué país de gilipollas por favor. Yo hablo español, no castellano, y no soy un facha por ello, se lo aseguro al enorme tránsito de público que asedia tu blog.

A mí tambíen me parece la mejor lengua de las que he conocido, si bien adolece de la falta de dulzura y suavidad fonéticas de las otras lenguas romances, debido a que varios de los monjes introdujeron el vasco en la turmix(porque algunos de esos monjes eran vascos claro).

Si quieres conocerte a tí mismo mírate a un espejo, porque me dirás que toda tu ascendencia es gallega desde la fundacíón de tu apellido, no tienes antepasados de otros lugares no.

Lo que estás haciendo es conocer las raíces del sitio donde estás, no las tuyas, a ver si te vas dando cuenta campeón (guiño, guiño).

Gloria dijo...

jajajaja, ay, Uve, Uve (me temo que hasta pronunciarás [uve] y no el auténtico y español [ube]) si tú supieras que todos usamos un idiolecto... (que no es el dialecto de los idiotas, aunque algunos de los que lo usen lo sean de facto)

Y, claro, todos los sonidos "poco suaves" del español son vascos, desde el germánico "guerra" hasta el caló "chaval" A ti te hace falta repasarte lo de las cuatro yod.

U.B dijo...

Por cierto, amigo V, "ti" no se acentúa.

Anónimo dijo...

Alfonso X el Sabio no sólo escribió poesía en lengua gallega.
También escribió en Lengua Gallega la Crónica General de España, lo que pasa es que este dato nos lo ha ocultado la tropa que dirige los estudios históricos en este país.

Anónimo dijo...

...please where can I buy a unicorn?

Anónimo dijo...

realmente extraГ±amente http://nuevascarreras.com/tag/comprar-cialis/ cialis precio Vi suggerisco di visitare il sito che vi sono molti articoli sul tema. cialis precios aadagrtmdd [url=http://www.mister-wong.es/user/COMPRARCIALIS/comprar-viagra/]la viagra[/url]